Borçlunun malını açık arttırmaya çıkarılmadan satma hakkı

2021 yılında yapılan yasal düzenleme ile İcra ve İflas Kanununda borçlular yönünden çok önemli değişiklikler yapılmıştır. Bunların en önemlilerinden birisi de, borçlunun hacizli veya rehinli malını bazı yasal şartları yerine getirip satış yetkisi alarak açık artırmaya çıkarılmadan satma hakkını kazanmasıdır. Yazımızda bu konuyu hukuki anlamda değerlendireceğiz.

2004 Sayılı İcra ve İflas Kanununa eklenen 111/A maddesi gereğince artık borçlu, borcunu ödeyememesi sebebiyle haciz konulan ve takibe başlanan rehinli malını satma hakkına haizdir. Bu yasal düzenleme öncesinde borçlunun böyle bir hakkı bulunmamakta olup istisnai durumlar dışında hacizli veya rehinli mallar açık arttırma yoluyla satılmaktadır. Bu çok önemli bir hak olup kanun maddesi aşağıdaki gibidir.

İcra ve İflas Kanunu MADDE 111/A   

Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilir. Kıymet takdiri yapılmadığı durumlarda borçlu da kıymet takdiri yapılmasını isteyebilir. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebrî satış işlemlerini durdurarak borçluya on beş günlük süre verir. Borçluya verilen sürenin başlangıcından üçüncü fıkra uyarınca verilen icra mahkemesinin kararına kadar geçen sürede alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemez. 

Rızai satışta bedel, malın muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamaz. 

Borçluyla anlaşan alıcının belirlenen bedeli birinci fıkra uyarınca borçluya verilen on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi hâlinde icra müdürü, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra yukarıda belirtilen şartların bulunduğunu tespit ederse satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhâl icra mahkemesine gönderir. Mahkeme, en geç on gün içinde yapacağı inceleme sonucunda dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verir. Kabul kararıyla malın mülkiyeti alıcıya geçer ve tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilir. Ret kararı verilmesi hâlinde yatırdığı bedel alıcıya iade edilir.

Kanun hükmüne göre borçlunun bu hakkını kullanabilmesi için bazı şart ve sürelere riayet etmesi gerekmektedir.

-Hacizli veya rehinli malın kıymet takdirinin borçlunun kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde icra dairesine müracaat etmesi, (kıymet takdiri yaptırılmamışsa yapılmasını talep ettiği tarihten itibaren  yine 7 gün içerisinde müracaat etmesi)

-Bu müracaatında borçlunun kendisine ‘satış yetkisi’ verilmesini talep etmesi

-Kıymet takdirinin kesinleşmiş olması,

-Kıymet takdirinin kesinleşmesinden itibaren icra müdürünün verdiği 15 gün içerisinde borçlunun müşteri bulması,

-Bulunan müşterinin; malın muhammen kıymetinin yüzde doksanı veya  o malla güvence altına alınan ve rüçhanlı alacağın tutarından  hangisi fazla ise bu miktarı ve buna ilave takip masrafları toplamını aşacak tutarı ödemeyi kabul etmesi ve 15 günlük sürede dosyaya yatırması

-İcra Mahkemesinin yukarıda belirtilen şartları yerine getirdiğine dair tasdik kararı verilmesi gerekmektedir.

Bu süreçte icra işlemleri durdurulur. Yani alacaklı satış işlemlerine devam edemez. İcra Mahkemesi kararı kesin olup itirazı kabil değildir. Kabul kararı üzerine taşınmaz devri haciz ve diğer takyidatlar kaldırılarak yapılır.

Bu yolla taşınmazın düşük değerden satılmasının önüne geçilmektedir. Yine borçlunun açık arttırma stresinden kurtarmakta ve müşteri bulma insiyatifi kazanmaktadır. Bu konuda henüz uygulamada borçlularca yeni yeni müracaatlar yapılmaya başlanmıştır. Ancak beklentimiz bu hakkın bu ekonomik konjonktürde sıkça kullanılacağı şeklindedir.