Kayıt dışı çalıştırmanın görünmez maliyetleri

Ülkemizde yıllar itibariyle kayıt dışı ekonomi ve istihdam, yapılan teşvik çalışmalarıyla birlikte azalmaya devam etse de büyüklük olarak ekonomi içinde önemli bir yer tutmaya devam etmektedir. İstihdamda kayıt dışılık, sigortasız çalıştırma şeklinde olduğu gibi çalışma günlerinin eksik gösterilmesi ve ücretlerin fiilen ödenenden daha az SGK'ya bildirilmesi şeklinde de olmaktaydı.

Yapılan teşvik çalışmaları ve ağır müeyyide getiren yasal düzenlemelerle birlikte çalışma günlerinin eksik gösterilmesi ve sigortasız çalıştırma konularında önemli ilerlemeler kaydedildi.

Ücretlerin SGK'ya fiilen alınandan daha düşük bildirilmesi konusunda daha alınacak önemli yollar bulunmaktadır. SGK kayıt dışılığın bu yöntemi ile mücadele etmek amacıyla meslek kodu uygulamasını başlattı. Şu an itibariyle bu uygulamayı esas alarak kayıt dışılıkla mücadele konusunda ciddi bir eylem planı hazırlamasa da bu metodu bir gün mutlaka kullanarak ücretlerin doğru bildirilmesini sağlamaya çalışacaktır.

İşçinin kayıt dışı çalıştığının ister SGK, isterse diğer kamu kurumları ve mahkemeler tarafından tespit edilmesi halinde SGK tarafından İdari Para Cezası uygulaması yapılmakta, kayıt dışılığın tespit edildiği tarihten itibaren prim tahakkuku ve bu tahakkuka ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmaktadır. Bunlar herkesin bildiği ceza işlemleri olarak tarif edilebilir.

Aslında kayıt dışılığın ilk etapta gözden kaçırılan en önemli maliyeti, kayıt dışılık tespitinin yapıldığı yılda alınan asgari ücret desteğinin iptal edilmesi ve alınmış ise gecikme faiziyle birlikte yapılan desteğin tamamının işverenden alınmasıdır. Eğer tespit birkaç yılı içine alıyorsa bu defa her yıl için aynı uygulamanın yapılması ile o yıllarda verilen asgari ücret desteklerinin tamamının faizi ile birlikte geri alınması ile karşı karşıya kalınacaktır.

Görülmeyen diğer olumsuz etkisi ise ilk tespitte bir aylık istihdam teşviklerinden yararlanamama, tekrarı halinde ise yine tüm istihdam teşviklerinden bir yıl boyunca mahrum kalmakla karşı karşıya kalınacak olmasıdır.

Kayıt dışı çalıştırmanın bu iki olumsuz etkisi, SGK tarafından uygulanacak idari para cezalarından kat be kat daha büyük olacağından bazen telafisi mümkün olmayan olumsuz sonuçlarla bile karşı karşıya kalınmasına neden olacaktır.

Özetle kayıtlı çalıştıranının maliyeti çoğu zaman kayıt dışı çalıştıranının maliyetinden çok daha düşük olacaktır.