İş yerinde ruh sağlığı

Dünya çapında psikiyatrik bozuklukların yaygınlığı artık çok iyi bilinmektedir. Bu durumun çalışan nüfusa ve işgücü piyasasına etkisi günden güne artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü “yetiyitimi” kavramını, aile içinde, iş alanında veya sosyal bir grup içinde, normal toplumsal işlev veya rolleri gösterme yeteneğinde bir bozulma veya kayıp olarak tanımlamıştır. Tüm dünyada yetiyitimi sebepleri incelendiğinde, en sık yetiyitimine neden olan 10 hastalıktan beşinin psikiyatrik bozukluklar olduğu görülmüştür.

Ruh sağlığı güçlükleri bireyin günlük işlevlerini yerine getirilmesini engellemekte, çalışma kapasitesini belirgin şekilde düşürmektedir. Psikiyatrik bozukluğu olan insanların başka sağlık sorunları yaşama ihtimalleri daha yüksektir. Bu durum sağlık harcamalarını arttırır ve bireylerin bir işte istihdam ya da yeniden istihdam yeteneğini azaltır veya işteyken uygun düzeyde performans göstermesini engeller.

İngiltere'de her yıl 80 milyon iş günü ruhsal hastalıklara bağlı olarak kaybedilmektedir, bu durumun işverenlere maliyetinin her yıl 1 milyar pound’dan daha fazla olduğu belirlenmiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nde sadece depresyona yapılan ulusal harcamanın 30-40 milyar dolar olduğu ve her yıl 200 milyon çalışma gününün depresyon nedeniyle kaybedildiği tahmin edilmektedir. Avustralya'da depresyona bağlı verimlilik kaybını inceleyen bir çalışmada depresyona bağlı verimlilik kaybının yıllık ulusal bedelinin 8 milyar Avustralya doları olduğu tespit edilmiştir.

Bazı basit önlemler, çalışanların ruhsal olarak sağlıklı kalmalarına yardımcı olur. Hem çalışanlar arasında hem de yöneticilerle saygılı ilişki, daha çok eğitim olanağı sağlamak, çatışmaları ele almak ve çözmek, iyi bir iş-yaşam dengesi sağlayan makul çalışma saatleri, hareket ve karar özgürlüğü sağlamak, iş yükünü makul ve gerçekçi hale getirmek, iş güvencesinin mümkün olduğunca sağlamak gibi tedbirlerin alınması hiç şüphesiz iş yerinde ruh sağlığını korumaya yardımcı olacak ve verimliliği artıracaktır.

28 Eylül 2022 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü, çalışan nüfusun ruh sağlığı konusunda somut adımlar atılması çağrısında bulundu. Bu çağrıda iş yerinde ruh sağlığını olumsuz etkileyebilecek faktörler şu şekilde sıralandı:

Becerilerin yetersiz kullanımı veya iş için yetersiz olma

Aşırı iş yükü veya çalışma hızı

Yetersiz personel sayısı

Uzun, asosyal esnek olmayan çalışma saatleri

İşin tasarımı veya iş yükü üzerinde kontrol eksikliği

Güvenli olmayan veya kötü fiziksel çalışma koşulları

Olumsuz davranışlara izin veren organizasyon kültürü

Meslektaşlarından veya otoriter denetimden sınırlı destek

Şiddet veya zorbalık

Ayrımcılık ve dışlanma

Belirsiz iş tanımı

Yetersiz ödeme

İş güvencesinin olmaması veya kariyer gelişimine yetersiz yatırım

Çelişkili ev/iş beklentileri

Tüm dünyada olduğu gibi çalışan nüfusta da depresyon ve anksiyete bozukluğu en yaygın görülen psikiyatrik hastalıklardır. Bunun yanında iş yeriyle doğrudan ilişkili ruhsal bozukluklardan bahsedilirken presenteeism(düşük verimle de olsa hastayken çalışmak) ve absenteeism(işe devamsızlık) gibi kavramlar da ayrı ayrı başlıklar olarak incelenmektedir. Dünya nüfusunun %60’ının çalıştığı göz önünde bulundurulduğunda ne kadar geniş bir başlıktan bahsedildiğini hayal etmek zor olmayacaktır.

Bahsi geçen tüm bu nedenlerle bir çok kurumsal firma, sadece çalışanlar ve aileleri için bünyesinde ruh sağlığı profesyoneli istihdam etmeye başlamıştır. Ülkemizde çok yaygın olmayan bu uygulamanın örneklerini kamuda emniyet ya da adliye personeli için görmekteyiz. Fakat uygulamada ciddi bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Damgalanma korkusu ve yapılan görev açısından sorun yaratabileceği düşüncesi ruh sağlığı profesyonellerine başvuruyu önemli ölçüde kısıtlamaktadır.

İş yeri hekimliği uygulamasına benzer şekilde belirli sayıda insanın çalıştığı kurumlarda mutlaka psikolog/psikiyatr bulundurulması zorunlu hale gelmeli ve çalışanlar belirli aralıklarla standart testler ve muayenelerden geçirilmelidir. Ruh sağlığı çalışanı istihdam edilmese bile en azından psikolog ya da psikiyatra ulaşım kanalları açık tutulmalı, damgalanma azaltılarak bu konudaki mahremiyet sağlanmalı ve çalışan ruhsal sorunu olursa kolayca bir profesyonele başvurabileceği güvencesi ile iş hayatını sürdürmelidir.

---