Ruh sağlığı ve ruhsal iyilik halini küresel öncelik haline getirelim

1992 yılında Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu (World Federation for Mental Health-WFMH) tarafından Dünya Ruh Sağlığı günü ilan edilen 10 Ekim her yıl farklı bir temayla kutlanmaktadır. Bu kutlama herhangi bir yıldönümü gibi bir kutlama olmaktan çok, dünya çapında ruh sağlığı sorunları hakkında farkındalık yaratmak ve ruh sağlığını desteklemek için gösterilebilecek çabaları harekete geçirmeyi amaçlar.

Önceki yıllarda; gençler ve ruh sağlığı, psikolojik ilkyardım, işyerinde ruh sağlığı, intihar, herkes için ruh sağlığı gibi toplum ruh sağlığını birebir etkileyecek öneme sahip birçok farklı tema belirlenmiş ve kampanyalar yürütülmüştü. 10 Ekim Dünya Ruh Sağlığı Günü nedeniyle 2022 yılı için seçilen tema ise “Ruh Sağlığı ve Ruhsal İyilik Halini Küresel Öncelik Haline Getirelim” oldu. Ülkemizde de bu başlık altında, başta Türkiye Psikiyatri Derneği olmak üzere birçok kurum tarafından etkinlikler düzenlenmektedir.

COVID-19 salgını süreci ve sonrasında ruh sağlığı hizmetlerinin önemi tüm dünyada daha iyi anlaşıldı. Fakat daha iyi anlaşılması daha çok yatırım yapılması ve toplum ruh sağlığına öncelik verilmesi ile sonuçlanmadı. Alkol ve madde kullanımı ve bağımlılığının artması bir yana, tahminler gösteriyor ki anksiyete (kaygı/bunaltı) bozuklukları ve depresyon sıklığındaki artış %25 gibi oranlara varıyor. Aynı zamanda ruh sağlığı hizmetleri ciddi şekilde kesintiye uğradı ve tedaviye ulaşım zorlaştı.

Pandemi koşullarına eklenen savaş ve göç gibi tecrübeler var olan krizin daha da büyümesine, son darbenin de ekonomik kriz ortamı olarak vurulmasına neden oldu. Sonuç olarak birbirini olumsuz besleyen bütün bu gelişmeler, bireyleri bir kısır döngünün ortasında ruhsal sorunlarla baş başa bıraktı.

10 Ekim 2022 için seçilen tema, tam da bu kısır döngüye ve bunu kırmak için neler yapılabileceğine dikkat çekmek istiyor. Ruh sağlığının korunması ve iyileştirilmesi kaçınılmaz şekilde öncelik haline getirilmelidir. Pandemi öncesinde her sekiz kişiden birinde ruhsal bozukluklar olduğu ve bu oranın bugün daha da arttığı düşünülürse bunun ne denli önemli bir adım olacağı daha iyi anlaşılacaktır. Bugün hala, işlevsellik kaybına neden olan ilk 10 hastalıktan beşi psikiyatrik hastalıklardır.

Ülkemiz özelinde, ruh sağlığı alanında çalışan deneyimli isimlerle birlikte Sağlık Bakanlığı’nın ortak çabalarıyla hazırlanacak Ruh Sağlığı Yasası artık zaruriden de öte acildir. Bu alanın boş bırakılması, “ruh sağlığı hizmeti” adı altında uygulanan ve bilimsel geçerliliği olmayan yöntemlerin yaygınlaşmasına ve sorunların çözümsüz hale gelmesine neden olmaktadır. Yetkinliği ve yetkisi olmayan kişilerin, “tedavi”, “terapi”, “danışmanlık” ya da “koçluk” şeklinde isimlendirdikleri yöntemlerle yapılan uygulamaların bir an önce son bulması ve bilimsel etkisi gösterilmiş tedavilerin yaygınlaştırılması ve bu tedavilere erişimin kolaylaştırılması gerekmektedir.

---