Tarım ve sanayide katma değerli üretim, sürdürülebilirlik, markalaşma ve inovasyon alanlarında son yıllarda büyük gelişim gösteren Akdeniz Bölgesi, üretim gücünü dünya genelinde 215 ülke ve özerk bölgeye yansıtıyor. 14 milyar doları aşan dış satım hacmiyle Türkiye’nin ihracatına yüzde 7,5 oranında destek veren Akdeniz Bölgesi’nde Ar-Ge ve tasarım merkezlerine sahip olan ihracatçı firmaların uluslararası pazarlardaki rolü de günden güne artıyor. Akdeniz İhracatçı Birlikleri’nin sorumluluk bölgesini oluşturan Mersin, Adana, Kayseri, Hatay ve Karaman illerinde küresel arenada rekabet üstünlüğü elde etme hedefiyle yenilikçi ürünlere odaklanan ihracatçı firmaların kurduğu 41 Ar-Ge merkezi ve 12 tasarım merkezi 16 sektörde faaliyet gösteriyor.

Gıda, makine, tekstil ve mobilya sektörleri önde

Akdeniz Bölgesi’nin Ar-Ge merkezleri sektörel dağılımı incelendiğinde gıda sanayi, makine ve teçhizat imalatı, tekstil, mobilya öne çıkıyor. Gıdada 7, makine ve teçhizat imalatında 6, tekstil ve mobilyada 4’er ArGe merkezi çalışma yürütüyor. Tasarım merkezlerinde ise tekstil, imalat sanayi, otomotiv, makine ve teçhizat, mobilya ve mühendislik mimarlık faaliyetleri alanlarında yenilikçi ürünlerin ortaya çıkarılması için projeler hayata geçiriliyor. Teknik altyapı imkanlarıyla yaratıcı fikirlerin, projelerin gelişimine ortam sağlayan, üretilmeyeni üretmeye yoğunlaşan Akdenizli ihracatçılar, daha güvenli, yüksek katma değirli, kaliteli, sürdürülebilir, çevre dostu ve yenilikçi ürünlere her geçen gün yenilerini ekliyor.

Tasarımda Kayseri, markalaşmada Adana lider

Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde başarıya ulaşan çalışmaları tescilleyerek fikri ve sınai mülkiyet hakkı kazandıran Türk Marka ve Patent Kurumu’nun (TÜRKPATENT) istatistiklerine göre 2010-2020 yılları arasındaki zaman diliminde AKİB bölgesindeki illerde Kayseri patent, faydalı model ve tasarımda, Adana markalaşmada liderliği elinde bulunduruyor. Akdeniz’deki beş ilin söz konusu dönemde toplam marka tescili 39 bin 938 adet, patent tescili bin 51 adet, faydalı model tescili bin 95 adet ve tasarım tescili 39 bin 60 adet olarak gerçekleşti. Son 10 yılda Adana'dan 12 bin 66 markanın, 115 patentin, 227 faydalı modelin ve2 bin 753 tasarımın tescili yapıldı. Kayseri, markada 10 bin 358, patentte 673 faydalı modelde 659 tasarımda 29 bin 816 tescil aldı. Mersin'in 9 bin 536 markası, 62 patenti, 130 faydalı modeli ve bin 468 tasarımı tescil edildi. Hatay, markada 6 bin 23, patentte 187, faydalı modelde 56 ve tasarımda 3 bin 511 tescil gerçekleştirdi. Karaman'da bin 955 markanın, 14 patentin,23 faydalı modelin vebin 512 tasarımın tescili yapıldı.

2020'de Ar-Ge faaliyetleri için toplam 14 milyar 331 milyon TL destek verildi

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de 2020 yılında Merkezi Yönetim Bütçesinden Ar-Ge faaliyetleri için toplam 14 milyar 331 milyon TL harcama yaptı. Bin 229 Ar-Ge merkezi ve 360 tasarım merkezi ile 87 teknoloji geliştirme bölgesinin faaliyet gösterdiği Türkiye’de 2020’de ArGe faaliyetlerine yönelik vergi indirimi ve istisnalarının toplamı 8 milyar 334 milyon TL oldu. Ar-Ge için merkezi yönetim bütçesinden yapılan harcamalar sosyo-ekonomik hedeflere göre sınıflandırıldığında 2020 yılında en fazla Ar-Ge fonlaması yüzde 48,8 ile genel bilgi gelişimi için üniversitelere yapıldı.

Bu sosyo-ekonomik hedefi; sırasıyla yüzde 13,4 ile savunma, yüzde 10,2 ile endüstriyel üretim ve teknoloji, yüzde 6,7 ile ulaşım, telekomünikasyon ve diğer alt yapılar, yüzde 5,9 ile eğitim takip etti. Bütçe başlangıç ödenekleri esas alınarak hesaplanan tahmini sonuçlara göre 2021 yılı merkezi yönetim bütçesinden Ar-Ge için 18 milyar 339 milyon TL tahsis edildi.

Ar-Ge 250 Araştırması'nda zirve Aselsan'ın

Ekonomi ve iş dünyası portalı Turkishtime tarafından sekizincisi gerçekleştirilen Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması’na göre katılımcı 500 firmanın 2020 yılındaki araştırma ve geliştirme faaliyetlerine harcadığı tutar 16 milyar 995 milyon TL oldu. Borsa İstanbul şirketlerinin Kamuyu Aydınlatma Platformu’na yaptıkları açıklamalardan hareket edilerek hazırlanan araştırmada, savunma sanayinin ağırlığı bir kez daha hissedildi. Ar-Ge’deki toplam büyümenin lokomotifi olan savunma sanayii firmaları, araştırmada ilk 50’ye girenlerin yüzde 60,7’sini oluşturdu. Savunma sanayini; yüzde 15,9 ile otomotiv endüstrisi, yüzde 6,4 ile beyaz eşya ve tüketim elektroniği takip etti. Şirket bazında söz konusu yılda liderlik koltuğuna savunma sanayinin önemli oyuncularından Aselsan oturdu. Bu şirket, 2020 yılında toplam 3 milyar 356 milyon TL Ar-Ge harcaması yaptı. 2019’un lideri TUSAŞ ise 2 milyar 649 milyon TL’lik Ar-Ge harcamasıyla ikinci sıraya yerleşti. Bir önceki araştırmada 8'inci sırada yer alan Tofaş, 2020'de Ar-Ge’ye 575 milyon 82 bin TL'lik harcama yaptı ve üçüncülüğe elde etti. Türkiye’nin 2020 yılındaki 169,5 milyar dolarlık ihracatında yüksek teknolojili ürünler 5,47 milyar 
dolar değer ile yüzde 3,4 pay aldı. Aynı yılda orta yüksek teknolojili ürünlerin ihracat değeri 57,32 milyar dolar, payı ise yüzde 35,9 oranında gerçekleşti.

Ar-Ge merkezi olmanın avantajları

Ar-Ge merkezi ya da tasarım merkezi koşullarını sağlayarak Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan onay alan ve faaliyetlerini kesintisiz sürdüren firmalar, temel olarak parasal hibeler, vergi indirimleri ve vergi muafiyetlerinden yararlanıyor. Ar-Ge faaliyetleri kapsamında yapılan harcamalar için TÜBİTAK, KOSGEB, İŞKUR, Kalkınma Ajansları tarafından çeşitli oran ve tutarlarda parasal hibeler sağlanıyor.
Bunların yanı sıra Ar-Ge Faaliyetleri Destekleme Kanunu, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu gibi bazı özel kanunlar kapsamında teşvik, vergi indirimi ve muafiyetler de bu merkezlere sahip olan firmalara sunuluyor. Gelir vergisi stopajında yüksek lisans mezunu personel için yüzde 95, lisans mezunu personel için yüzde 90, diğer personel için yüzde 80 vergi indirimi uygulanıyor. SGK işveren payından yüzde 50, damga vergisinde yüzde 100, Ar-Ge tasarım projelerinde kullanılmak üzere ithal edilen ekipman, makine ve benzeri eşyalar için gümrük vergisinden muafiyet sağlanıyor. Bunlara ilave olarak Ar-Ge tasarım faaliyetlerine yönelik harcamaların tamamı kurumlar vergisinden düşülüyor.